ภาพพุทธประวัติจากหินสลัก
ยุคก่อนมีพระพุทธรูปในประเทศอินเดีย พ.ศ. ๓๐๐–๗๐๐
ถ่ายจากภาพปั้นที่จำลองขึ้นใหม่ เพื่อกิจการแห่งโรงมหรสพทางวิญญาณ ณ สวนโมกขพลาราม อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี

พุทธทาสภิกขุ รวบรวมและอธิบาย

ภาพที่ ๑๕ สัญลักษณ์การประสูติ

ภาพกอบัว มีหงส์ ๒ ตัว, ขึ้นมาจากหม้อเต็มด้วยน้ำ แบบหม้อปูรณฆฏะ ซึ่งมีอยู่มากแบบด้วยกัน.
(จากหินสลัก แบบสาญจี สมัยสุงคะ พ.ศ. ๔๐๐–๕๐๐)

คำอธิบายภาพที่ ๑๕

หม้อปูรณฆฏะภาพนี้ เป็นแบบสาญจี ควรจะรีบเปรียบเทียบดูกับภาพถัดไป ซึ่งเป็นแบบภารหุต เพื่อจะได้เห็นเสียชั้นหนึ่งก่อนว่า ศิลปะสองตระกูลนี้สัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิดหรือลอกแบบกันเพียงใด.

ปูรณฆฏะภาพนี้ แทนที่จะทำเป็นเครือเถาบัว ก็ทำเป็นกอบัว ซึ่งมีใบ ๔ ใบ, ดอกตูม ๖ ดอก, ดอกบาน ๓ ดอก, ฝักบัว ๒ ฝัก, ซึ่งบนฝักบัวนั้น มีหงส์ ๒ ตัวจับอยู่ที่ฝักละตัว, หงส์ในที่นี้เป็นสัญลักษณ์ของสรรพสัตว์ในสากลโลก ได้รับประโยชน์จากฝักบัวซึ่งเป็นผลจากการเกิดของกอบัวซึ่งหมายถึงการเกิดของพระพุทธเจ้านั่นเอง. ทำไมหงส์จึงมีจำนวน ๒ ตัว ก็เป็นสิ่งที่พอจะทายได้ไม่ยากนัก เช่นสัตว์ที่กำลังมีทุกข์ และสัตว์ที่กำลังไม่มีทุกข์ เป็นต้น, ซึ่งจะทายเอาจากท่าทางของหงส์ ๒ ตัวนั้นได้อย่างสนุกแล้ว. เมื่อนึกถึงข้อที่ว่า หงส์ตัวเล็ก ๆ อยู่ท่ามกลางความช่วยเหลือคุ้มครองของดอกบัวใบบัวทำนองนี้แล้ว ก็พอจะประมาณได้ว่ามันมีความสุขสักเพียงไร, แล้วเราก็จะรู้จักคุณของพระพุทธเจ้ายิ่งขึ้น, นี่แหละคือตัวอย่างของการแสดงธรรมหรือเผยแผ่ธรรมะด้วยภาพแทนการแสดงด้วยเสียงหรือตัวหนังสือ, ซึ่งมีความลึกซึ้งกว่ากันเป็นไหน ๆ; หาใช่เป็นเพียงก้อนหิน หรือแผ่นปูนปั้นตามความรู้สึกของคนส่วนมากไม่.

 ภาพพุทธประวัติจากหินสลัก > ภาพที่ ๑๕

: คำนำ | คำประพันธ์ | ความทุกข์เกิด | สัพพัญญู | ส.ค.ศ. | การงาน | กิเลสคุย | จริงซี่! | ยาระงับสรรพทุกข์ | ปิด-ปิด-ปิด | เปิด-เปิด-เปิด | นั่งริมธาร | นั่งเหนือเมฆ | บ้า ดี | อะไรที่ไหน | บาปใหญ่-บาปลึก? | ตัวกู-ตัวสู | ของกู-ของสู | ตัวกู-ตัวสู | สุจิต-ทุจิต | มีอยู่แล้ว | รักสงบ | สหายเอ๋ย | ความแก่ | ต้นสนเฒ่า | ตายก่อนตาย | ปริญญาจากสวนโมกข์ | มันมีเท่านี้เอง | รสแห่งความเปลี่ยนแปลง | ดับสังขาร | ยามไหนก็ได้ | เป็นอยู่ด้วยจิตว่าง | ปากอย่างใจอย่าง | อะไรเผือก? | บุญเป็นอะไร | ชาวบ้าน-ชาววัด | เป็นมนุษย์หรือเป็นคน? | เราสร้างดวง อย่าให้ดวงสร้างเรา | อตฺตา หิ อตฺตโน นาโถ | การพึ่งผู้อื่น | มองแต่แง่ดีเถิด | ตาบอด-ตาดี | โลกนี้คืออะไรแน่? | โลกรอดเพราะกตัญญู | ความสุข | ความอยาก | อาจารย์ไก่ | สูบบุหรี่? | ถ้าสตรีดื่มเหล้า | มีมาร-ไม่มีมาร

: บทนำ | ๑.อนุสาวรีย์ของเรามีแล้ว | ๒.พินัยกรรมทำไม? | ๓.พินัยกรรม | ๔ | ๕ | ๖ | ๗ | ๘ | ๙ | ๑๐ | ๑๑ | ๑๒.พอสักว่าได้ยิน | ๑๓.หาธรรมเพื่อชีวิตเถิด | ๑๔.เกษตรกรรม | ๑๕.มัชฌิมา ๓ | ๑๖.ดีที่สุดก็ไม่ดีเท่าว่าง(จากดี) | ๑๗.อย่าให้มันเข้าไปอยู่ในใจ | ๑๘.อภิธรรมแท้ | ๑๙.ปมาณ/มิติ ไม่มีสำหรับพระอรหันต์ | ๒๐.อนิจฺจํไปพลางก่อน | ๒๑.อภิธรรมหรือจ้ะ | ๒๒.พ้นตายได้นะจ้ะ | ๒๓.เราไม่มีปัญญาที่จะมีเงินถึงล้าน | ๒๔.สิ่งที่น่ารักและควรรักที่สุด | ๒๕.สุขจริงแท้–แท้จริง | ๒๖.ถ้ากินไข่ได้หมดฟอง | ๒๗.ความจริงที่พากันมองข้าม | ๒๘.พินัยกรรม ๓ ข้อ | ๒๙ | ๓๐.โลงมีหลาย

ภาพพุทธประวัติจากหินสลัก